Duurzame welvaartsgroei in ontwikkelingslanden, het kán

Alle grote wereldproblemen zijn terug te voeren tot deze twee: (inkomens)ongelijkheid en klimaatverandering. Dat was de boeiende conclusie waarmee Wim Hart (de voormalige CFO van ICCO) me een aantal jaren geleden aan het denken zette in een gesprek over de strategische samenwerking tussen ICCO en Lendahand. Later, tijdens een conferentie die werd georganiseerd door Solidaridad, werd die conclusie door een van de sprekers weer bevestigd.

Deze beide kernproblemen zijn op zichzelf al vernietigende krachten: door klimaatverandering zullen er vanaf 2030 waarschijnlijk 250.000 mensen per jaar extra overlijden en alleen al 6 miljoen kinderen overlijden jaarlijks aan de gevolgen van armoede. In deze blogpost wil ik met je kijken hoe deze problemen zich tot elkaar verhouden en wat wij kunnen doen om rampscenario’s in te dammen.

De gevolgen van klimaatverandering voor armoede

Klimaatverandering verergert het armoedeprobleem in de wereld, zeggen wetenschappers en experts van bijvoorbeeld de Wereldbank en de Verenigde Naties. En dan vooral in ontwikkelingslanden. Sterker nog, klimaatverandering dreigt tientallen jaren ontwikkelingswerk ongedaan te maken, blijkt bijvoorbeeld uit dit rapport van het Europees Parlement. 

"Climate change aggravates the effects of population growth, poverty, and rapid urbanisation. Without serious adaptation, climate change is likely to push millions further into poverty and limit the opportunities for sustainable development and for people to escape from poverty."

Ik leg hieronder kort, en stap voor stap, uit hoe dat werkt.

1. Door klimaatverandering wordt het warmer en komt extreem weer vaker voor.. 
2. Het land waarop miljoenen kleine en middelgrote agrarische bedrijven werken, verslechtert. En daardoor mislukken oogsten; niet pas in 2030 of in 2050, maar nu al. Dit zorgt voor hogere voedselprijzen.
3. Deze agrarische bedrijven zijn de belangrijkste inkomstenbron voor veel van de circa 750 miljoen mensen 1 miljard mensen die momenteel in armoede leven. Als de oogsten mislukken, heeft dat dus een direct effect op het inkomen van de allerarmsten. 

Het effect van de verandering van het wereldklimaat is dus dat voedselprijzen stijgen terwijl het toch al arme bevolkingsdeel nóg minder verdient. Een van de belangrijkste gevolgen van klimaatverandering (rapport) is dus dat de voedselzekerheid op het spel staat en armoede wordt vergroot. 

In een gesprek met professor Ruerd Ruben van de Wageningen Universiteit, schetste hij heel helder hoe de groeiende wereldbevolking en de trend van verstedelijking de problemen voor de voedselzekerheid vergroten: "Hoe meer mensen er zijn en hoe meer daarvan in steden gaan wonen, hoe belangrijker het is dat de agrarische sector niet alleen voor zichzelf produceert, maar ook voor de voedselvoorziening van de stedelijke bevolking. Het verbouwen van voedsel voor de markt wordt dus steeds belangrijker."

De gevolgen van armoede op klimaatverandering. 

Wetenschappers en experts zijn het minder eens over de gevolgen van armoede voor klimaatverandering. Maar er zijn wel logische conclusies te trekken. Zo weten we dat geboortecijfers in landen correleren met inkomen. Landen met een laag inkomen kennen een hoog geboortecijfer en landen met hogere inkomens kennen lagere geboortecijfers. Allerlei onderzoeken tonen aan dat hoge geboortecijfers snel kunnen dalen als lage inkomensgroepen betere toegang krijgen tot zorg en opleiding. 

Een andere invloed op het klimaat heeft te maken met prioriteiten. Als je leeft in armoede heb je andere prioriteiten dan duurzaamheid en het klimaat. Ik bedoel: als ik mijn drie zoons in extreme armoede moest grootbrengen, zou ik me ook veel minder zorgen maken over het recyclen van plastic of het aanschaffen van zonnepanelen. Als ik ze in leven kan houden door bossen te kappen om een stukje land te kunnen bewerken voor ons eigen voedsel, doe ik dat. Zonder enige twijfel. En zo denken miljoenen ouders in ontwikkelingslanden. Elke dag. In Zambia wordt 250.000 hectare per jaar ontbost, voor houtskool en voor de landbouw. We spreken daar schande van in het Westen, maar snappen we de invloed van hun uitzichtloosheid op hun handelen?

Een derde invloed heeft te maken met de afhankelijkheid van landbouw, zoals ik hierboven heb geschetst. Bossen moet het vaak ontgelden, zodat boeren er landbouw kunnen bedrijven. Door bossen te kappen neemt de biodiversiteit af. Door niet duurzame landbouw wordt de grond minder vruchtbaar. Hierdoor is er weer nieuwe grond nodig en moet er meer worden ontbost. Een vicieuze cirkel, die een direct effect is van armoede. Dus: klimaatverandering leidt tot armoede en armoede leidt tot klimaatverandering.

Hoe doorbreken we deze cirkel?

Allereerst is het verstandig om het armoedeprobleem naast het klimaatprobleem weer meer aandacht te geven. Vervolgens zullen we zoveel mogelijk de strijd tegen klimaatverandering en tegen armoede moeten combineren. De welvaart in opkomende landen kán op duurzame wijze groeien en daarmee slaan we 3 vliegen in 1 klap:

1. Minder urgente en schrijnende armoede 
2. Meer voedselzekerheid 
3. Vermindering van klimaatverandering

Een tekort van 144 miljard euro

Zelf heb ik bijna 10 jaar geleden Lendahand opgericht, een crowdfundingplatform om economische ongelijkheid in de wereld te verminderen. Volgens wetenschappers en experts is banencreatie één van de effectiefste manieren om armoede te bestrijden in ontwikkelingslanden. Ook weten we dat banen het best gecreëerd kunnen worden in het MKB, als de motor van de lokale economie. 

Omdat in ontwikkelingslanden de meeste banen vaak in de agrarische en voedselsector zijn, is het ook logisch om deze sector te stimuleren. Er zijn in de wereld circa 450 tot 500 miljoen kleine en middelgrote agrarische bedrijven, waarvan ongeveer de helft in ontwikkelingslanden. Die hebben zo’n 180 miljard Euro aan krediet nodig, waarvan slechts een kwart daadwerkelijk beschikbaar is. Het gaat dan bijvoorbeeld om financiering voor zaden, kunstmest of werkkapitaal. Er is een tekort van zo’n 144 miljard Euro aan financiering.

De meeste van deze ondernemingen zijn klein en informeel. Zij hebben geen stabiele omzet en geen goede administratie. 95% van de boeren heeft minder dan 2 hectare grond. Lokale banken en internationale investeerders lopen deze bedrijven voorbij. Te risicovol. Zij zoeken liever investeringen waar zij relatief grote bedragen met een efficiënte risico-rendementsverhouding kunnen beleggen. De agrarische sector kent juist hoge risico’s en het is lastig om hier een stabiel rendement te maken op grote geïnvesteerde bedragen. Dat is wat we noemen: een probleem. 

De oplossing

De oplossing is het toegankelijk maken van financiering voor deze kleine en middelgrote agrarische bedrijven. Het gaat dan specifiek om agrarische bedrijven die op duurzame wijze produceren: een milieuvriendelijke en klimaatneutrale manier van productie van voedsel, die bijdraagt aan voedselzekerheid en die banen verschaft aan mensen die in armoede leven. 

Hierbij zijn niet-traditionele beleggers nodig die vooral kijken hoe zij hun geld niet op de bank kunnen laten hangen maar inzetten op een manier waar de wereld iets aan heeft. Een propositie waarbij het financiële rendement op nul wordt gezet en waar wordt gestreefd naar een maximaal sociaal rendement is losgekoppeld van risico. Eenvoudigweg omdat deze kleine en middelgrote agrarische bedrijven geld nodig hebben waar geen financieel rendement op wordt verwacht. Daar zijn de bedrijven te klein en onstabiel voor. Het geld waarmee zij hun bedrijven willen opbouwen is nodig om impact te maken, en niet om financieel rendement aan beleggers uit te keren. Deze beleggingen worden dus geoptimaliseerd naar impact. Om beleggers hierbij te betrekken is het dan wel belangrijk dat deze risico’s worden beperkt. 

Komen 2 NGO’s bij een crowdfundingplatform...

Het is maar goed dat ICCO en Solidaridad – 2 wereldwijd opererende NGO's - het initiatief hebben genomen om precies dit te gaan opzetten! Beide organisaties zijn samen met Lendahand (winnaar van de IEX Gouden Stier in 2018 en 2019) in gesprek gegaan om een nieuw crowdfunding platform op te zetten waar niet traditionele investeerders leningen kunnen verstrekken aan kleine en middelgrote agrarische bedrijven in landen met een relatief laag inkomen. Dit initiatief is PlusPlus genoemd. Achteraf was het inzicht van Wim Hart, waarmee ik deze blog begon, de aanzet voor het opzetten van dit nieuwe crowdfunding platform! 

PlusPlus richt zich op het financieren van kleine en middelgrote agrarische bedrijven, die niet door de markt (lokale banken en internationale investeerders) worden gefinancierd. PlusPlus werkt hierbij nauw samen met de lokale kantoren van ICCO en Solidaridad om zo de terugbetaal risico’s te beperken. Hiernaast is er met dank aan de Nationale Postcode Loterij en P4G een pot geld beschikbaar om verliezen deels te compenseren. Vandaag opent PlusPlus haar impact-deuren, met grote ambitie! 

6 redenen om je aan te sluiten bij deze movement 

1. PlusPlus is effectief: banen creëren is de manier om bij te dragen aan minder armoede. En het mooie is: je kunt je geld steeds opnieuw uitlenen en betekenis geven.
2. PlusPlus is additioneel: via Plusplus bereik je agrarische ondernemers die niemand anders bereikt. Zo kunnen we samen de allerarmsten bereiken die in rurale gebieden leven en die afhankelijk zijn van de agrarische sector. 
3. PlusPlus is impact gedreven: bij PlusPlus zorgen we ervoor dat je geld zoveel mogelijk impact oplevert. In plaats van het op de bank te laten hangen, geef je je geld betekenis. We optimaliseren niet naar financieel rendement maar naar impact: minder armoede en meer voedselzekerheid. 
4. PlusPlus is een continue cirkel: met geld van onze partners om beleggingsrisico’s te verkleinen en het lokale toezicht door ICCO en Solidaridad proberen we de kans op terugbetaling groot te maken. Zo kan het geld in het systeem blijven en steeds opnieuw weer impact maken
5. PlusPlus is betrokken: we doen ons best om de investeerders zeer nauw te betrekken bij elke stap die we zetten. Ook bij de agrarische ondernemers waarin we investeren.
6. PlusPlus is ambitieus: we willen flink opschalen en bijdragen aan het tekort van 144 miljard Euro. Door in deze fase bij de beweging aan te sluiten steun je ook de organisatie PlusPlus. 

Welkom bij PlusPlus

Particuliere beleggers kunnen via PlusPlus bijdragen aan duurzame ontwikkeling van kleine en middelgrote agrarische bedrijven in opkomende landen. Deze bedrijven hebben de potentie om honderden miljoenen mensen die in rurale gebieden wonen uit de armoede te halen door te zorgen voor werkgelegenheid en verbeterde inkomens. Door lokale voedselsystemen te versterken is er ook meer voedselzekerheid. Het maakt mensen weerbaarder en beter in staat om de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden. Bovendien kan investeren in meer duurzame productiewijzen zorgen voor minder schade aan het milieu. Dus: duurzamere voedselproductie + meer banen = minder armoede en beter voor het klimaat. Welkom bij PlusPlus!